ECOrona

De Coronacrisis legt een paar zwakten in ons economische systeem pijnlijk bloot. Het is nog maar kort geleden dat iedere activiteit werd afgemeten naar de markt: geen vraag, geen bestaansrecht. En veel activiteiten die vanuit een solide overheidsbemoeienis werden bestierd, zijn uitverkocht aan de vrije markt. Met enorme kostenstijgingen als gevolg op de onderdelen die noodzakelijk zijn, zoals sociale huurwoningen, energie, vervoer en gezondheidszorg; en drastische inkrimping van de kwetsbare onderdelen, zoals kunst & cultuur.

Als voormalig vertegenwoordiger van de biologische sector in Nederland maakte ik mijn start in een tijd dat de overheid stopte met haar specifieke biologische landbouwbeleid. De sector moest na 10 jaar beleidsondersteuning op eigen benen staan. Sinds 2012 heeft de overheid de biologische sector niet of nauwelijks ondersteund, wat zeer recent bevestigd wordt door de Algemene Rekenkamer. Dankzij de groeiende vraag uit de markt, duizend georganiseerde biologische boeren, bedrijven en winkels en zeer bevlogen collegae is de biologische sector tussen 2012 en 2019 grofweg verdubbeld. Zonder overheidsbemoeienis, terwijl het prijsverschil met gangbare voeding tussen de 20 en 200 procent is. Bizarre marktwerking, maar steeds meer mensen hebben in de gaten gekregen dat goedkoop duurkoop is. Ik was nooit tegen de marktgerichte benadering, maar ook in die jaren werd die niet consequent uitgevoerd. De agrarische sector wordt sinds jaar en dag jaarlijks met miljarden ondersteund zonder echte tegenprestatie. Het heeft vooral geleid tot lage prijzen voor boeren die steeds kostenefficiënter zijn gaan produceren met zeer nadelige gevolgen voor de biodiversiteit, bodemkwaliteit, dierenwelzijn, lucht- en waterkwaliteit en de gezondheid. En dan de calamiteiten in deze kostenefficiente bedrijfstak. Varkensboeren in nood? De overheid sprong weer met honderden miljoenen bij. Glastuinbouw in nood? De overheid stond al weer klaar, maar werd gered door een misoogst in Spanje. En er zat al die jaren nog een balk in het oog van de liberale en christelijke bestuurders: de kostenafwenteling van de artificiele agro-industrie op natuur, biodiversiteit, dierenwelzijn, waterkwaliteit en gezondheid is gigantisch. Als je die kosten bij die goedkope producten optelt, zijn ze duurder dan biologische producten. Inderdaad, goedkoop is duurkoop.

Nu de Coronacrisis heeft toegeslagen zien we de neoliberale partij ten top toeschieten om overal blind geld bij te leggen. En niet een beetje, maar honderden miljarden. Bedrijven worden gered die alleen maar met het aandeelhoudersbelang bezig zijn geweest, zoals booking.com. En bedrijven die zonder drastische koerswijziging ten dode zijn opgeschreven in het licht van een transitie naar groen en duurzaam, zoals de ‘nationale blauwe trots’ en de artificiële agrifoodsector, die voor 80% op export gebouwd is. In plaats van deze crisis aan te grijpen om de noodzakelijke transitie naar groen en duurzaam te versnellen, wordt de gemiddelde burger met een collectieve schuld opgezadeld voor de redding van bedrijven en sectoren die ons collectieve systeem stelselmatig hebben ondergraven voor korte termijn winsten en de omgeving hebben getransformeerd in een schrale groene woestijn. Net als bij de redding van de banken gaan we er met zijn allen fors in achteruit om belachelijke salarissen en winsten van de zogenaamde ‘systeembedrijven’ en onze exportbelangen veilig te stellen. Terwijl het zonneklaar is waar onze echte economie op draait: mensen die zorg dragen voor elkaar en hun omgeving in plaats van hun eigen bankrekening en comfort. Er is weinig verbeeldingskracht voor nodig dat zij straks opnieuw de buikriem moeten aanhalen en nog blij mogen zijn dat ze werk hebben. Het leger aan zzp’ers en ontslagen medewerkers wacht een nog beroerder lot. Het gratis is geld dan al vergeven aan de multinationals, de helden van de vrije markt… Ondraaglijk en dus moet dit stoppen. Nu!

In de voedingssector betekent dit dat het afgelopen moet zijn met het investeren van belastinggeld in de artificiële agro-industrie die schade toebrengt aan natuur en gezondheid en zeker niet voor het redden ervan als de markt even tegen zit.

En natuurlijk begrijp ik dat de Coronacrisis creatieve maatregelen vereist. Maar het steunen van bedrijven die zich nooit iets gelegen laten liggen aan het collectief belang, dat moet stoppen.

In dit licht is de presentatie op 20 mei 2020 van de Farm to Fork strategie en de Biodiversiteit strategie door de EU Commissie een verheugend feit. Eindelijk bestuurders die met het oog op de noodzakelijke transitie naar klimaatneutraal in 2050 bereid zijn het hele voedingssysteem op de schop te nemen. Een geïntegreerd plan van aanpak, waarin alle ketenschakels zijn meegenomen, van de chemische inputs tot transport, van bodemkwaliteit tot verpakking, van energieverbruik tot milieubeleid, van gezondheid tot prijsvorming en eerlijke prijzen voor de boer. De EU Commissie ziet wel het verband tussen de huidige Corona crisis en de urgentie om drastisch te verduurzamen en heeft zich door de crisislobbyisten van de artificiële agroindustrie niet laten verleiden de noodzakelijke maatregelen uit te stellen. Het doel van de EU Commissie om de biologische landbouw op te schalen van de huidige 8 a 9% naar 25% in 2030 is een erkenning voor de pioniers uit deze sector. Timmermans en Samson hebben op EU niveau gedaan wat minister Schouten wel wilde, maar niet aandurfde omdat de gangbare belangenkrachten In de Nederlandse polder te groot waren. Trots op de Nederlanders in Brussel, trots op de EU dat nu de lange termijn boven de korte termijn geplaatst wordt: wij nu, ik later.