Bezinning

Het Coronavirus dwingt tot bezinning. Nu het openbare leven stil valt en iedereen noodgedwongen zijn kring klein houdt, worden we allemaal uit onze routine gehaald. Hoe moeilijk dat is toonde premier Rutte nog geen week geleden na een TV aankondiging met de RIVM baas Van Dissel over enkele nieuwe normen, waaronder het stoppen met handen schudden. Met de kenmerkende jovialiteit schoot Rutte direct na de laatste woorden op Van Dissel af en greep zijn hand. De RIVM baas wees op de nieuwe norm. Mark schrok en probeerde dat te verhullen met een jolige grimas en amicaal schouderkloppen.

Niets zo moeilijk om je eigen gedrag te veranderen. En ons gedrag, daar mag je best een paar vraagtekens bij zetten. Wie goed waarneemt nu, leert veel over zichzelf, zijn familie, vrienden, leiders en vreemden. Van het beschimpen van Nederlanders met een Aziatisch uiterlijk tot het hamsteren van wc-papier. Van de spontane balkonzang uit Italiaanse stadswijken tot de hulp die mensen aan ouderen aanbieden om niet de deur uit te hoeven.

Deze onvrijwillige les is de komende tijd van betekenis zijn voor ons. Met pijnlijke aspecten van verdriet, verlies en noodzakelijke aanpassing van ons gedrag. Maar ook met de herontdekking van waarden die nieuw geluk en voorspoed zullen brengen. In dat opzicht kan deze virusramp een blessing in disguise zijn; ze toont onze kwetsbaarheid in een tijd dat onze overmoed geen grenzen kent. Ironisch, het Corona virus kent ook geen grenzen, ook al denken sommige leiders daar anders over. Ze reageren alsof het virus een vluchteling is, die de grens illegaal passeert en sluiten hun land voor de buitenwereld af, niet om anderen tegen zichzelf te beschermen, maar om de vijand buiten te houden. Maar het virus is al lang binnen de eigen poorten en zal zijn weg wel vinden. We kunnen het alleen vertragen, ‘de piek uitsmeren’, want over een paar jaar heeft bijna iedereen het virus onder de leden als een onschuldige loopneus of een zware griep.

De angst voor het virus zonder grenzen en de tijd die we nu binnenshuis doorbrengen geeft ruimte om je eigen gedrag onder de loep te nemen. Mijn aanvankelijke gemakzucht heeft plaats gemaakt voor zorgvuldig handelen en heel veel afzeggen. En veel meer contact via what’s app met familieleden, vrienden en collegae. Een gevoel van saamhorigheid in plaats van druk, druk, druk en val me niet lastig. Meer de natuur in en lange gesprekken in huis over hoe om te gaan met deze situatie.

En veel lezen, niet over de zenuwachtige opeenvolging van gebeurtenissen, maar Mak’s terugblik op de turbulente eerste twintig jaar van deze eeuw. Ik werd vanmiddag gegrepen door het verband dat hij trekt tussen het verhaal ‘Do you love me?’ van Peter Carey en het Friese landschap. In het verhaal vervagen nutteloze landschappen, zoals woestijnen, moerassen en kustgebieden, gebouwen, regio’s en mensen die ‘unloved’ verklaard worden. ‘Als ze al enig nut hadden, dan was het als symbolen voor onze dichters, schrijvers en filmmakers.’ (Nuttelozer kan eigenlijk niet en dus schrap je de middelen die ze in stand houden.)

En dan volgt Mak’s beschrijving van een voorjaarswandeling door het doodstille Friese landschap; de verpletterende ervaring van een Silent Spring. Waar het voor de eeuwwisseling nog een drukte van belang was in een kleurenzee van het voorjaar, zwegen de vogels in de groene woestijn. Pesticiden, engels raaigras en overbemesting hebben het nutteloze landschap van insecten, bloemen en vogels uitgegumd. Efficiëntie en productie voor de wereldmarkt, alles voor de handel en de stront blijft achter. Landschapspijn in Friesland. En die treffen we op veel plaatsen aan in Nederland en andere industriële landbouwgebieden in de wereld. Het wijdse zicht boven Hoorn heeft plaats gemaakt voor zielloze productiehuizen dat de glazen stad in Zuid-Holland naar de kroon strekt. En dan de groene biljartlakens die in het voorjaar ineens oranje tot roestbruin verkleuren door een glyphosaat behandeling. Vorig voorjaar op een tocht van midden-Nederland tot Normandie zag ik het aaneengeschakelde roestbruine lint van begin tot eindpunt. De wijdse akkers van Normandie zijn net zo doods en stil als de Friese weilanden. De restant voederbieten liggen vrijwel onaangevreten langs de bespoten velden. Zelfs geen muizen of ratten meer om ze op te ruimen. Bezinning… Is het toeval dat neuroloog Bas Bloem afgelopen week de ruimte kreeg om te waarschuwen tegen een andere pandemie die de wereld overtrekt? De pandemie van Parkinson treft in Nederland alleen al 50.000 mensen op dit moment. De jongste patient van Bloem is 13 jaar oud. Hij is door drie feiten tot het inzicht gekomen dat deze ziekte door landbouwgif (en andere industriele vervuiling) veroorzaakt wordt:

1. Parkinson neemt wereldwijd sterk toe.
2. Boeren hebben een verhoogd risico op Parkinson.
3. Mensen die in een agrarische omgeving wonen waar veel landbouwgif gebruikt wordt, hebben een verhoogd risico op Parkinson.

Ook proeven met ratten en landbouwgif tonen aan dat ratten Parkinson verschijnselen vertonen. Maar dat geldt niet als wetenschappelijk bewijs, omdat mensen geen ratten zijn. En toch poneert deze wetenschapper zijn conclusie met grote zekerheid. Omdat hij de oorzaak wil wegnemen van de ziekte die steeds meer mensen treft. Hij doorbreekt het taboe dat de belanghebbenden van deze praktijk altijd tegenhouden met de stelling dat er geen wetenschappelijk bewijs voor is.

En dan spreekt hij het ineens uit: ‘We zouden in Nederland volledig moeten omschakelen naar biologische landbouw.’ Zo duidelijk heb ik het vanuit de medische hoek nog nooit gehoord. Wel vanuit de hoek van de natuurbeheerders en landschap liefhebbers, maar dat is toch een beetje het domein van de nuttelozen die we de laatste decennia hebben laten vervagen.

En al die jaren is ons voorgelogen dat het landbouwgif een onschuldig wondermiddel is dat ons voorspoed en overvloed brengt. De recente Zembla rapportage over het troetelkind van Monsanto, het meest gebruikte landbouwgif glyphosaat, toont de pijnlijke waarheid. Door fraude en bedrog is dit middel ten onrechte toegelaten in de EU. De wetenschappelijke rapporten waaraan het zijn toelating heeft te danken zijn gemanipuleerd. Onderzoek dat de schadelijkheid heeft aangetoond is jarenlang geheim gehouden. Sinds de eerste rechtszaken in De VS zijn verloren heeft Bayer-Monsanto 10 miljard gereserveerd om de miljoenen claims van kankerpatiënten die met het wondermiddel gewerkt hebben mee af te kopen. En in Europa (en Nederland) wordt het dit voorjaar weer massaal toegepast, terwijl het nooit toegelaten had mogen worden.

Terug naar de bezinning. Het coronavirus toont aan dat als het er echt op aankomt  onze eigen gezondheid veel belangrijker is dan de economie. We gaan nu miljarden investeren met zijn allen om deze uitbraak in te dammen en bij voorkeur zelf niet ziek te worden. Als we daarna nog eens 20 miljard investeren in de overstap naar gifvrije biologische landbouw, dan stoppen we ook de epidemie aan neurologische aandoeningen als Parkinson, verkleinen de kans op diverse welvaartsziekten, verkleinen de risico’s voor zwangere vrouwen en babies en de natuur kan weer herstellen. En we besparen direct op de perverse miljardensteun aan verkeerde landbouwpraktijken en op de topzware begroting voor ongezondheid. Het wordt tijd om het ziekmakende agro-industriële landschap uit te wissen en de verbinding met de natuur te herstellen. Dan is er ook weer budget voor kunst en cultuur.